Fot.: Pexels.com/Pixabay

U wszystkich Klientów samorządowych opiniowałam w ostatnim czasie uchwały rady gminy w sprawie pokrycia części kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi.

Podstawą prawną tych uchwał jest art. 6r ust. 2da ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, który wszedł w życie 23 września 2021 r.

Zgodnie z tym przepisem rada gminy może postanowić, w drodze uchwały, o pokryciu części kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi z dochodów własnych niepochodzących z pobranej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w przypadku, gdy:

• - środki pozyskane z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi są niewystarczające na pokrycie kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym kosztów, o których mowa w ust. 2-2c, lub
• - celem jest obniżenie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi pobieranych od właścicieli nieruchomości.

We wszystkich przypadkach pracownicy urzędów przygotowali uchwały w formie aktów prawa miejscowego, bowiem w wojewódzkich dziennikach urzędowych pojawiły się pojedyncze publikacje tych uchwał.

Sam przepis nie reguluje, czy uchwały te mają charakter aktów prawa miejscowego, w związku z czym pojawiły się wątpliwości, a żeby je rozwiać Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych wydała komunikat w dniu 29 października 2021 r. W komunikacie tym wskazano wstępnie, że uchwały te nie stanowią aktów prawa miejscowego. Takie stanowisko wydaje się być słuszne. Uchwały te przecież nie zawierają w żadnym razie norm abstrakcyjnych i generalnych – skierowanych do nieograniczonej liczby adresatów w granicach danej gminy. Uchwała ta jest raczej aktem regulacji wewnętrznej, skierowanym do samej gminy.

Wątpliwość budziła także kwestia, czy umieszczać w treści uchwały konkretną kwotę owej części, którą gmina decyduje się pokryć z innych dochodów własnych, niż tych pochodzących z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Przepis nie daje według mnie podstawy do wskazywania tych kwot, jednak z komunikatu Krajowej Rady RIO wynika, że gminy mogą taką informację zawrzeć w treści uchwały. W takim przypadku jednak, trzeba będzie pamiętać, aby aktualizować uchwałę w przypadku, gdy pokrycie tych kosztów będzie większe (bo mało prawdopodobne w obecnych realiach, że będzie mniejsze niż zakładano).

Po co wprowadzono taki przepis i możliwość podjęcia takich uchwał?

Trudno na to pytanie odpowiedzieć, ponieważ gminy w rzeczywistości i tak do systemu gospodarowania odpadami komunalnymi dopłacały, dopłacają i pewnie dopłacać będą.

System został tak skonstruowany, że gmina pobiera opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i powinna z nich pokrywać koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym np. koszty odbierania, transportu, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, administrowania tym systemem, utrzymywania punktów selektywnej zbiórki, edukacji ekologicznej w zakresie odpadów komunalnych, czy usuwania dzikich wysypisk. Teoretycznie system powinien się bilansować, czyli gmina na gospodarkę odpadami komunalnymi powinna wydawać tyle, ile uzyskuje dochodu z pobieranych opłat. Przeprowadzane od lat przetargi pokazują, że ceny usług za gospodarowanie odpadami komunalnymi systematycznie rosną i zazwyczaj gminy zmuszone są dopłacać do tego zadania z innych środków.

Z uzasadnienia ustawy, którą wprowadzono ten przepis, nie wynika cel wprowadzenia takiej regulacji. Myślę, że chodziło o usankcjonowanie tego, co i tak gminy robiły do tej pory, czyli dano podstawę do dofinansowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi z innych środków budżetu gminy, niż tych pochodzących z opłat pobieranych od mieszkańców.

A skoro tak, to pojawiła się kolejna wątpliwość: przepis wszedł w życie 23 września 2021 r.; gminy zazwyczaj w budżetach na 2021 r. mają wszystko już odpowiednio ustalone tak, aby pokrywać wszelkie koszty gospodarki odpadami komunalnymi w gminie; zadano zatem kolejne pytanie - czy jest sens podejmować uchwałę jeszcze w tym roku budżetowym? Czy jednak wstrzymać się z jej podjęciem i podjąć ją już na 2022 r. – zakładając konieczność pokrycia tych kosztów w kolejnym, nowym roku budżetowym.

W odpowiedzi na te wątpliwości odpowiadam, że jednak jestem za podjęciem takiej uchwały przez gminę. Ustawodawca wprowadził przepis w trakcie roku budżetowego, a bezpieczniej jest przyjąć – z punktu widzenia ewentualnego naruszenia dyscypliny finansów publicznych – że uchwała podjęta w roku 2021 da podstawę do pokrywania kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi jeszcze w tym roku budżetowym.

Przepis art. 6r ust. 2da ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach daje wprawdzie jedynie możliwość podjęcia takiej uchwały, na co wskazuje sformułowanie rada gminy może postanowić, jednak moim zdaniem trzeba ten przepis odczytywać w ten sposób, że jeśli gmina pokrywa część kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi z dochodów własnych niepochodzących z pobranej opłaty, w przypadkach wskazanych w tym przepisie, to uchwałę tą trzeba podjąć. To bowiem ta uchwała (oczywiście wraz z uchwałą budżetową) będzie stanowiła podstawę do pokrywania części kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi. Co za tym idzie, brak uchwały, przy jednoczesnym pokrywaniu części kosztów działania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi z innych dochodów niż pochodzących z pobranych opłat w przypadku, gdy środki z opłat są niewystarczające na pokrycie kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi lub gdy celem jest obniżenie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi pobieranych od właścicieli nieruchomości,  może zostać uznane za dokonywanie wydatków z budżetu gminy bez upoważnienia określonego uchwałą budżetową lub z naruszeniem przepisów dotyczących dokonywania poszczególnych rodzajów wydatków, a zatem z naruszeniem dyscypliny finansów publicznych.