Fot.: FreeImages.com/JerzyMüller

Odsetki umowne – często nie do końca rozumiany, a często (w większości wypadków niepotrzebnie), demonizowany rodzaj świadczenia umownego. Są one tzw. „należnością uboczną” – nie stanowią istoty zobowiązania, lecz bardzo często mu towarzyszą. Polski ustawodawca przewidział kilka rodzajów odsetek.

Odsetki kapitałowe

Zacznijmy od tzw. „odsetek kapitałowych”. Należą się one wówczas, gdy w umowie, ustawie, albo w orzeczeniu sądowym zostały wyraźnie przewidziane. Stanowią one swego rodzaju wynagrodzenie za udzielenie możliwości korzystania z cudzego kapitału/zasobów. Najczęściej spotykanymi w obrocie odsetkami kapitałowymi, są odsetki od udzielonej pożyczki, które pobiera pożyczkodawca i które stanowią jego zasadniczy zarobek na zawartej umowie pożyczki. Odsetki takie nie mogą przewyższać odsetek maksymalnych, nawet jeśli umowa przewiduje wyższą ich wysokość. Oznacza to, że odsetki kapitałowe określone w umowie nigdy nie mogą przekraczać wysokości odsetek maksymalnych. Odsetki maksymalne stanowią zaś dwukrotność odsetek ustawowych. Aktualnie wysokość odsetek kapitałowych wynosi 5% w stosunku rocznym, a zatem wysokość odsetek maksymalnych – jako się rzekło, stanowić będzie co najwyżej dwukrotność powyższej wartości, a więc 10% w stosunku rocznym.

Odsetki za opóźnienie

Kolejnym rodzajem odsetek, są odsetki za opóźnienie. Tego rodzaju odsetki należą się zawsze, jeśli dłużnik spóźnia się z zapłatą jakiejś kwoty pieniężnej (np. spóźnia się z zapłatą ceny za zakupiony samochód, z zapłatą czynszu najmu itd.). Podobnie jak wcześniej, tak i w tym przypadku można w umowie określić wysokość tego rodzaju odsetek (tj. odsetek za opóźnienie) do wysokości odsetek maksymalnych. Te zaś również są dwukrotnością odsetek ustawowych. W tym jednak wypadku- jako że jest to inny rodzaj odsetek, niż odsetki kapitałowe, inna jest stawka odsetek ustawowych – wynoszą one 7% w stosunku rocznym. Zatem odsetki maksymalne wynosić będą 14% w stosunku rocznym (czyli dłużnik nie może być zobowiązany do zapłacenia wyższych odsetek za opóźnienie, niż 14%).

Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych

Wreszcie, nie można zapominać o odsetkach ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych. Tego rodzaju odsetki mogą być naliczane pomiędzy przedsiębiorcami, w obrocie gospodarczym – a konkretnie – we wspomnianych „transakcjach handlowych”, czyli – zgodnie z definicją zawartą w art. 4 pkt 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych – w ramach umowy, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli przedsiębiorcy, zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością. Od dnia 1 stycznia 2020 r., odsetki te wynoszą 11,50% w stosunku rocznym, a jeśli należą się od dłużnika, który jest podmiotem leczniczym, to wynoszą one 9,50% w stosunku rocznym.

Na zakończenie warto nadmienić, że wysokość odsetek ustawowych (zarówno kapitałowych, jak i za opóźnienie, a także za opóźnienie w transakcjach handlowych) określa minister właściwy dla spraw gospodarki w drodze obwieszczenia, publikowanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.