Fot.: FreeImages.com/Raphael Pto

W dzisiejszym wpisie poruszę kwestie praktyczne, związane z ustrojem wspólności majątkowej małżeńskiej. Jeżeli więc zastanawiasz się jakie masz prawa do majątku wspólnego lub co zrobić w sytuacji, gdy nieroztropny lub, co gorsza, nielojalny małżonek trwoni wspólny majątek, ten wpis jest dla Ciebie.

Czego nie zrobisz z majątkiem wspólnym?

Na wstępie warto podkreślić, iż tak długo, jak trwa ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej, żadnemu z małżonków nie przysługuje prawo do żądania podziału majątku wspólnego. Ustanie wspólności majątkowej nie musi się jednak wiązać z ustaniem samego małżeństwa. Polski ustawodawca przewidział bowiem możliwość zawarcia małżeńskiej umowy majątkowej (intercyzy), na mocy której może dojść nawet do ustania wspólności majątkowej. Ustanie wspólności majątkowej - obok zawarcia intercyzy - wywołają również: orzeczenie przez sąd separacji, orzeczenie rozdzielności majątkowej, ogłoszenie upadłości małżonka, czy wreszcie ubezwłasnowolnienie małżonka.

Niedopuszczalne jest ponadto rozporządzanie lub zobowiązywanie się do rozporządzenia udziałem małżonka, który przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej. Musisz wiedzieć, że taka czynność prawna będzie bezwzględnie nieważna.

Zarząd majątkiem wspólnym

Czym właściwie jest zarząd? Definicję zarządu znajdziemy w przepisie art. 36 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który definiuje zarząd jako czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania majątku.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy ustanawia ogólną zasadę współdziałania obojga małżonków w zarządzie majątkiem. Każdy z małżonków może jednak samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, przy czym dla dokonania określonych czynności wymagana jest zgoda drugiego małżonka.

Co ciekawe, polski ustawodawca przewidział możliwość pozbawienia małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym. Pozbawić samodzielnego zarządu może tylko sąd i tylko z ważnych powodów.

Masz prawo do sprzeciwu

Zasada samodzielności w dokonywaniu czynności zarządu przez każdego z małżonków nie pozbawia Cię prawa do sprzeciwu wobec czynności zamierzonej przez małżonka. Każdy z małżonków może bowiem sprzeciwić się czynności zarządu planowanej przez małżonka. Wyjątek stanowią czynności w bieżących sprawach życia codziennego, zmierzające do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny czy podejmowane w ramach działalności zarobkowej współmałżonka. Nie wywoła więc skutków sprzeciw męża, wobec zamierzonego przez żonę zakupu butów, o ile zakup ten nie uszczupli w znacznym stopniu domowego budżetu.

Sprzeciw może zostać wyrażony w dowolnej formie, np. ustnie lub mailowo. Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 20.02.2009r. (sygn. akt: I ACa 32/09) wskazał, iż "przepisy nie regulują żadnej szczególnej formy, w jakiej sprzeciw powinien być wyrażony. Niemniej wola małżonka musi być w tym zakresie wyartykułowana w sposób niewątpliwy, tak aby była możliwa do odczytania przez kontrahenta czynności zamierzonej przez drugiego małżonka”.

Kiedy konieczna jest zgoda małżonka?

Katalog czynności prawnych, dla skuteczności których wymagana jest zgoda współmałżonka zawarty został w art. 37 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Na jego mocy zgodę małżonka będziesz musiał uzyskać chcąc dokonać niektórych czynności prawnych, których przedmiotem jest nieruchomość, gospodarstwo rolne czy przedsiębiorstwo. Zgoda małżonka jest ponadto wymagana dla dokonania darowizny z majątku wspólnego. Nie jest jednak konieczne uzyskanie zgody dla dokonania drobnych, zwyczajowo przyjętych darowizn.

Umowa wymagająca zgody małżonka, a dokonana bez niej, nie jest bezwzględnie nieważna. Istnieje możliwość potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka po zawarciu umowy. Warto jednak pamiętać, że druga strona umowy może wyznaczyć termin do potwierdzenia czynności, po upływie którego staje się wolna od zobowiązania umownego.

A co gdy małżonek się nie zgadza?

Niewyrażenie przez współmałżonka zgody na dokonanie czynności nie musi oznaczać fiaska naszych planów. Istnieje bowiem możliwość zwrócenia się do sądu o zezwolenie na dokonanie zamierzonej czynności. Sąd udzieli zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga dobro rodziny.

To od nas zależy czy wykażemy, iż planowana czynność prawna rzeczywiście ma na celu dobro rodziny. Niejednokrotnie może się to okazać trudne.

Podsumowując, warto pamiętać, że nie zawsze jesteśmy bezbronni wobec nieroztropnego lub nielojalnego postępowania małżonka. Bez wątpienia wymarzoną sytuacją jest zgodne zarządzanie majątkiem wspólnym przez obojga małżonków, a tę częstokroć zapewni świadomość posiadanych w stosunku do majątku wspólnego praw.