Fot.: FreeImages.com/James White

Jeżeli zniesienie współwłasności nieruchomości następuje ściśle według udziałów w niej, to transakcja ta nie ma odpłatnego charakteru i w związku z tym nie podlega opodatkowaniu – uznał NSA w wyroku z dnia 6.10.2016 r. (sygn. akt: I FSK 386/16).

Przedmiotowa sprawa dotyczyła spółki akcyjnej – współużytkownika wieczystego nieruchomości, stanowiącej własność Skarbu Państwa. Drugim współużytkownikiem wieczystym była spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Współuprawnieni postanowili dokonać zniesienia wspólności powyższych praw poprzez podział fizyczny, ściśle według wielkości udziałów ze spłatą ze strony spółki akcyjnej na rzecz sp. z o.o. w kwocie około 200.000,00 zł w celu zrekompensowania poniesionych nakładów.

Wobec powyższego ”zadano pytanie, czy w świetle stanowiska zawartego w opisie stanu faktycznego należy się podatek od towarów i usług przy zniesieniu współwłasności. Zdaniem wnioskodawcy z podatkowego punktu widzenia istotne było to, że w konsekwencji takiego a nie innego sposobu zniesienia wspólności u żadnej ze stron umowy o zniesienie wspólności nie nastąpi żadna zmiana stanu majątkowego w postaci zwiększenia aktywów lub zmniejszenia zobowiązań któregoś z nich. Powyższe [zdaniem wnioskodawcy] winno przemawiać za brakiem opodatkowania takiej czynności podatkiem od towarów i usług.”

Spółka podnosiła zarazem, że „zgodnie z wyrokiem WSA w Warszawie o sygn. akt III SA/Wa 1942/10 udział we współwłasności nieruchomości nie może być uznawany za towar w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 oraz art. 7 ust. 1 ustawy o VAT”.

Odmienne stanowisko zajął w tej sprawie organ podatkowy, wedle którego zniesienie współwłasności jest transakcją gospodarczą, w związku z którą u jednej ze stron powstaje przysporzenie majątkowe. Organ uznał, że „dokonana przez wnioskodawcę w ramach zniesienia współwłasności dostawa udziału w prawie własności działek będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT jako odpłatna dostawa towarów.”

Wyżej zaprezentowanego stanowiska organu podatkowego nie podzielił jednak Wojewódzki Sąd Administracyjny (syg. akt: III SA/Gl 492/15, WSA w Gliwicach), zgodnie z którym: „udział w prawie wieczystego użytkowania gruntów i udział we współwłasności budynków może być potraktowany jako towar w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy o podatku od towarów i usług, co, poczynając od uchwały 7 sędziów NSA z 24 października 2011 r. w sprawie I FPS 2/11, jest jednolicie przyjmowane w orzecznictwie NSA. Nie mniej jednak, zdaniem Sądu rozstrzygającego niniejszą sprawę, dostawa tak rozumianego towaru będzie dostawą, o jakiej mowa w art. 7 ust. 1 tej ustawy wówczas, gdy w jej wyniku prawo do rozporządzania towarem nabędzie podmiot, który go dotychczas nie posiadał, kiedy prawo to zostanie na niego przeniesione.” Tymczasem w rozpoznawanej sprawie nie miała miejsca sprzedaż udziałów na rzecz osoby trzeciej. Skutkiem zniesienia współwłasności w powyższej sprawie było jedynie poszerzenie uprawnień do rozporządzania towarem (użytkowaniem wieczystym), co zdaniem Sądu nie jest jednak spełnieniem warunku z art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

Również Naczelny Sąd Administracyjny orzekł na korzyść spółki, wskazując, że w przypadku gdy dochodzi do podziału ściśle według wielkości udziałów przysługującym stronom to nie dojdzie do dopłaty. Dopłata miałaby bowiem miejsce dopiero w sytuacji, gdy jeden podmiot otrzymałby mniej niż wskazywał na to jego udział. W związku z tym, nie nastąpi żadna zmiana stanu majątkowego w postaci zwiększenia aktywów któregoś ze współwłaścicieli.